وێنهگرتن له نێوان ڕێپێدان و قهدهغهکردن
إن الحمد لله؛ نحمده ونستعينه ونستغفره، ونعوذ بالله من شرور أنفسنا، وسيئات أعمالنا، من يهده الله فلا مضل له، ومن يضلل فلا هادي له، وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، وأشهد أن محمدًا عبده ورسوله.
پێغەمبەری خۆشەویستمان [صلی الله علیه وسلم ] دەفەرموێ: [«إِنَّمَا اڵاَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ، ۆإِنَّمَا لِكُلِّ امْڕئٍ مَا نَۆی، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِڵی دُنْێا یُصِیبُهَا، أَوْ إِڵی امْرَأَەٍ ێنْكِحُهَا، فَهِجْرَتُهُ إِڵی مَا هَاجَرَ إِڵیْهِ»][رواه البخاری].
كردەوە بەنیەتە و خەلكییش ئەوەندەیان بۆهەیە كە لەگەڵ نیەتەكەیان جوت دیتەوە، چەندە كەس بەكردەوە(چاک و بە نیەتیش ناپاکن) خوای پەروەردگار [سبحانه وتعالی ] نیەتمان(صاغ) كا وە كردەوەمان (صاف) كا و حالی هەموو لایەكمان چاككا.
زانایانی ئومەت خوای پەروەردگار پاداشتی خێریان بداتەوە تیشكیان خستۆتە سەر هۆكارەكانی جیاوازی لەحوكمە شەرعییەكان، لەهەموو ئەو هۆكارانە گرنگتر كە ئاماژەی پێبكەین دوو خاڵە:
یەكەم: تێگەیشتنی زاناكە بۆ دەلیلەكە.
دووەم: صاغی و ناصاغی بەڵگەكە.
[وامْسَحُوا بِرُوُوسِكُمْ] ئیمام شافعی رەحمەتی خوای گەورەی لێبێ دەفەرموێ ئەو پیتە پیتی (بێ) (تەبعیزییە) واتە مەسحی بەشێكی سەر حوكمی فەرزەكە دەگرێتەوە هەندێكیش لە زانایان دەلین ئەو پیتە مانای(ئیلصاقە) واتە دەبێت [تعمیم] گشتی سەر مەسح بكرێ.
ئیختلاف لە مانای پیتی [بێ] ئیختلافی لەحوكمەكە دروستكردوە.
هەروەها ئیمام شافعی رەحمەتی خوای لێبێ دەربارەی دەستنوێژ شوشتن لەخواردنی گۆشتی ووشتر دەفەرموێ: ان صح الحديث في لحوم الابل قلت به. بڕوانە [بلوغ المرام ج1 لاپەرە 118 ] واتە: ئەوفەرمودانەی لای ئەو بووە دەربارەی خواردنی گۆشتی ووشتر بەصاغی نەزانیوە، كەوابوو ئەو دوو هۆكارە زۆر جار دەبێتە هۆی جیاوازی لەحوكمە فیقهیەكان لای زانایان زۆرێکی تریش لەهۆکار هەن (شیخ الاسلام إبن تیمیە) لەکتێبی(رفع الملام عن الائمة الاعلام) ئاماژەی بۆکردوون.
یەكێك لەو بابەتانەی زانایان قسەیان لەسەر کردووە وێنە گرتنە، زۆرێك لەو فەتواو كتێبانە وەرگێردراوەتە سەر زوبانی كوردی بەبێ وورد بوونەوە لەبەڵگەكان بەڵكو زیاتر بیرو بۆ چونی چەند زانایەك خراوەتە بەرچاوان و هەندێكیش هەوڵدەدەن وای نیشان بدەن وەكو بلێی ئەو حوكمە بەتەواوی یەكلاكراوەتەوەو بەحەرامی لەقەڵەم بدەن.
لەو نوسینە بەپشتیوانی خوای پەروەردگار هەوڵدەدەین قسەلەسەر ئەو بەڵگانە بكەین كەباس لەحوكمی وێنە كردن دەكەن و لەكۆتایشدا ئەو بۆ چونە بخەینە بەرچاو كە پشت ئەستورە بەبەڵگەكان.
(مانای وێنەو وێنە کردن لەقورئانی پیرۆز)
{هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (24) } [الحشر: 24]
خوای پەروەردگار خاوەن ناو صیفاتی جوانە [سبحانه وتعالى] یەكێك لەناوەكانی [المصور] زانایان لەمانای ئەو ناوەجوانە دەفەرموون:
یەكەم ئیمام غەزالی لەشەرحی ئەو ئایەتە دەفەرموێ:
[{هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (24) } [الحشر: 24]
[الْخَالِق البارئ المصور/ قد يظنّ أَن هَذِه الْأَسْمَاء مترادفة وَأَن الْكل يرجع إِلَى الْخلق والاختراع وَلَا يَنْبَغِي أَن يكون كَذَلِك بل كل مَا يخرج من الْعَدَم إِلَى الْوُجُود فيفتقر إِلَى تَقْدِير أَولا وَإِلَى الإيجاد على وفْق التَّقْدِير ثَانِيًا وَإِلَى التَّصْوِير بعد الإيجاد ثَالِثا وَالله سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى خَالق من حَيْثُ أَنه مُقَدّر وبارئ من حَيْثُ أَنه مخترع موجد ومصور من حَيْثُ أَنه مُرَتّب صور المخترعات أحسن تَرْتِيب. المقصد الأسنى (ص: 75).]
ئیمام(غەزالی)سەرنجمان بۆ ئەوە رادەكێشی كە ئەو ناوانە هەرسێك یەك مانانینە بەڵكو هەموو شتێك لەهیچەوە بهێنرێتە بون سەرەتا (تەقدیر) كراوە دووەم (هێنراوەتە) بون بەپێی ئەو تەقدیرە دواتر هەریەك لەوانە (وێنەیەك)ی پێدراوە كە ئەوەش مانای [ المصور] ە.
ئەو سێ خاڵەی ئیمام غەزالی ئاماژەی بێكردوە زۆر گرنگە واتە:
[تَقْدِير أَولا وَإِلَى الإيجاد على وفْق التَّقْدِير ثَانِيًا وَإِلَى التَّصْوِير بعد الإيجاد ثَالِثا]
(نەخشەو پلان) دواتر (هێنانە بوون) دواتر (وێنە بەخشین) بەو شتانەی هێنراوەنە بوون كەئەوەش مانای [ المصور] ە .
ئەوەش بێگومان سەرنجێكی زۆر ووردە لەئیمام غەزالی، ئەگەر لەو بابەتە زیاتر وورد بینەوە خوای پەروەردگار دەفەرموێ:{أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ (115)} [المؤمنون: 115]
واتە كەس وانەزانی بەبێ نەخشەو پلان و بەبێ مەبەست ئەو خەلكە دروستكراون بەلكو ئەو بوونەوەرە بەپێی نەخشەێكی وورد هێنراوەتە بوون و وە كەسیش وا نەزانی ناگەرێتەوە لامان بەڵكو چۆن نەخشەی وورد لەدروستكردن دا هەبووە ئاواش نەخشەی وورد لەگێرانەوەش هەیە.
لۆیە ئیمام (القرطبي) لەکتێبی [الاسنى في شرح اسماء الله الحسنى ] لاپەڕە 349 لەشەرحی مانای [المصور] دا دەفەرموێ:[ نطق به القران اسما وتكرر فعلا فقال سبحانه [{هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ} [الحشر: 24] ] وقال [{هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاءُ} [آل عمران: 6] ] وقال [{وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ} [الأعراف: 11] ].
واتە ئەو ناوە جوانە بەناو هاتوە و بەكردەوەش دووبارە بۆتەوە خوای پەروەردگار وێنەی ئیمە دەكیشێ لە(رەحمی دایك)بەو شێوەیەی ئەو [سبحانه وتعالی] مەشیئەتی لەسەرە هەروەها ئێمەی دروستكردوە دواتر وێنەی كێشاوین.
كەوابوو خوای پەروەردگار نەخشەی بۆ هەموو شتێك كێشاوە دواتر لەسەر ئەو نەخشەیە دروستی كردوون و دواتر هەر یەك لەو دروستكراوانە وێنەیەكی پێبەخشیوە، بۆیە ئەگەر بچینە خزمەت ئایەتەكانی قورئانی پیرۆز زۆر بەجوانی ئەو بابەتەمان لۆ روون دەبێتەوە.
{وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ (11) } [الأعراف: 11] واتە خوای گەورە ئێمەی خەلقکردوە دوای وێنەی کێشاوین.
{هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاءُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (6)} [آل عمران: 6] هەر ئەوە سبحانە وتعالی لەرەحمی دایک وێنەمان دەکێشێ.
{يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ (6) الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ (7) فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكَّبَكَ (8) } [الانفطار: 6 - 9] مرۆڤ بەچی غرور دەبێ خوای پەروەردگار دروستی کردووەو رێکی خستوە و ئەوە وێنەیەی پێبەخشیوە کە خۆی مەشیئەتی لەسەر بووە .
{خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ (3)} [التغابن: 3]ئاسمانەکان و زەوی بەهەق دروستکردووە وێنەی کردوون زۆر بەجوانی گەڕانەوەش هەر بۆ ئەوە.
{اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ قَرَارًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَتَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ (64)} [غافر: 64]
ئیمام (ابن كثير (8/ 80)) لەتەفسیری (الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ) دەفەرموێ:
وَقَوْلُهُ تَعَالَى: {الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ} أَيِ: الَّذِي إِذَا أَرَادَ شَيْئًا قَالَ لَهُ: كُنْ، فَيَكُونُ عَلَى الصِّفَةِ الَّتِي يُرِيدُ، وَالصُّورَةِ الَّتِي يَخْتَارُ. كَقَوْلِهِ: {فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكَّبَكَ} [الِانْفِطَارِ: 8] وَلِهَذَا قَالَ: {الْمُصَوِّرُ} أَيِ: الَّذِي يُنَفِّذُ مَا يُرِيدُ إِيجَادَهُ عَلَى الصِّفَةِ التي يريدها.
ئیمام رازی لەتەفسیرەکەی دەفەرموێ:
وَأَمَّا الْمُصَوِّرُ فَمَعْنَاهُ أَنَّهُ يَخْلُقُ صُوَرَ الْخَلْقِ عَلَى مَا يُرِيدُ. بروانە (مفاتيح الغيب(29/ 514) )
واتە (الْمُصَوِّرُ ) مانای ئەوەیە کە خوای پەروەردگار بەپێی ویستی خۆی رەسمی مەخلوقاتی کێشاوە.
ئیمام(ابن الجوزي ) دەفەرموێ: «المصوّر» : هو الذي أنشأ خلقه على صُوَرٍ مختلفةٍ ليتعارفوا بها. ومعنى: التصوير: التخطيط والتشكيل. بروانە(زاد المسير في علم التفسير (4/ 265)
واتە خوای پەروەردگار (المصوّر )ە،هەر ئەویشە (سبحانە وتعالی) بەندەکانی خۆی بەوێنەی جودا دروست کردووە و وەمانای (التصوير) وێنەکردن کێشان و دروستکردنە.
ئیمام (ابن فارس) لەمانای وێنە دەفەرموێ:
الصُّورَةُ: صُورَةُ كُلِّ مَخْلُوقٍ، وَالْجَمْعُ صُوَرٌ، وَهِيَ هَيْئَةُ خِلْقَتِهِ. مقاييس اللغة (3/ 320) واتە: ئەو شێوەو رواڵەتەی کەخوای گەورە ئێمەی لەسەر دروستکردووە.
بەورد بونەوە لە ئایەتەکان و شەرحی زانایان دەگەینە ئەوەی کەمانای وێنەگرتن جوودایە لامانای وێنەکردن وە (المصور) ناوو و صیفەتی خوای پەروەردگارە لەبەر ئەوەی وێنەی بە مەخلوقاتەکانی داوەو و وێنەی کێشاون.
(وێنەگرتن نەك وێنە کردن)
دەبێت لەكاتی قسەكردن لە سەر وێنە گرتن (وێنە كردن و وێنە گرتن) لەیەك جودابكەینەوە زۆر جار حوكمی (وێنە كێشان و وێنە كردن) بەسەر وێنەگرتن دەدری، كەئەوەش بێگومان هەڵەیەكی زۆر گەورەیە هەریەك لەئێمە خاوەن وێنەی خۆمانین خوای پەروەردگار ئەو وێنەی پێبەخشیوین وەئەو كەسەی وێنەمان دەگرێ وێنەی خۆمانە دەیگوازێتەوە سەر كاغەز نەوەك وێنەكەمان بكێشێ.
زۆر جار زاراوە مانایەكی هەلەی پیوە لكاوە بۆ زانینی حوكمی ئەو جۆرە زاراوەیە دەبێت ماناكەی پێش وەختە بزانرێ ئەو كات حوكمە شەرعییەكەی دەربارەی روون بكرێتەوە.
بۆنمونە [جرثومة] مانای ئەصلە [جُرْثومَةُ الشيءِ، بالضم: أصْلُه] بەلام لای زۆرێك ئەو ناوە كراوەتە ناوی بەكتریاو ئەو هۆكارانەی خەڵكی توشی نەخۆشی دەكەن .
ئيمام (سعد الدين التفتازاني) لەشەرحەکەی بۆ [ التصريف العزي] دەفەرموێ :[...ثم الصلاة على نبيه محمد المبعوث من اشرف جراثيم الانام ...] کەمەبەستی بەشەرەفترین ئەصلە.
هەروەها (قاوە ـ القهوة ) ئەصلی ئەو ناوە واتە ( عەرەق ـ الخَمْر) بەڵام لەو مانایە دەرهاتووەو بۆ شتێکی حەڵاڵ بەکار هاتووەو نابێت ئێستا کەسێک بگەرێتەوە سەر ناوەکە و خواردنەوەی قاوەی پێحەرام کات لەبەر ئەوەی مەبەست لەقاوەی ئەو کات ئەو قاوەیە نییە کەئێستا دەخورێتەوە.
ئا بەو شێوەیە زۆر ناو مانایەکی تری پێلکێنراوە وەکوو (الاستعمار) کە ناوکە ئاوەدان کردنەوەیە ڕاستییەکەشی کاوڵکردنی ووڵاتانە،نمونوش لەو بووارە زۆرە.
کەوا بوو مانای (الْمُصَوِّرُ) کەناوو صیفاتی خوای پەروەردگارە ئەو (المصور )ە، وێنەگرە نییە کە لەعورفی ئێستا بەکار دەهێنرێ ئەگەر چی ئەو کەسەی وێنەدەگرێ پێی دەوترێت (المصور) بەڵام ئەوە هەڵەیە لەباکار هێنانی ناوەکە، ئینجا لەزمانی کوردی دەڵێین وێنەگر وە بەکەسێک دەڵێین :وێنەکمان بگرە، نالێین وێنەکمان بکێشە.
بۆیە بەجوداکردنەوەی ئەو دوو مانایە لەیەکتر حوکمی وێنە کێشان و ووێنەگرتن لەیەک جودا دەکرێتەوە.
(الْمُصَوِّرُ) لە فەرموودەکانی پێغەمبەری خۆشەویستمان (صلی الله علیه وسلم) (إِنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللَّهِ يَوْمَ القِيَامَةِ المُصَوِّرُونَ) متفق عليه
( يَخْرُجُ عُنُقٌ مِنَ النَّارِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَهَا عَيْنَانِ تُبْصِرَانِ وَأُذُنَانِ تَسْمَعَانِ وَلِسَانٌ يَنْطِقُ يَقُولُ: إِنِّي وُكِّلْتُ بِثَلَاثَةٍ: بِكُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ وَكُلِّ مَنْ دَعَا مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخر وبالمصوِّرين "صحيح الترغيب والترهيب (3/ 101).
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا، قَالَتْ: دَخَلَ عَلَيَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَفِي البَيْتِ قِرَامٌ فِيهِ صُوَرٌ، فَتَلَوَّنَ وَجْهُهُ ثُمَّ تَنَاوَلَ السِّتْرَ فَهَتَكَهُ، وَقَالَتْ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ مِنْ أَشَدِّ النَّاسِ عَذَابًا يَوْمَ القِيَامَةِ الَّذِينَ يُصَوِّرُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ رواه البخاری.
إِنَّ الَّذِينَ يَصْنَعُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ يُعَذَّبُونَ يَوْمَ القِيَامَةِ، يُقَالُ لَهُمْ: أَحْيُوا مَا خَلَقْتُمْ. رواه البخاري.
جَاءَ رَجُلٌ إِلَى ابْنِ عَبَّاسٍ، فَقَالَ: إِنِّي رَجُلٌ أُصَوِّرُ هَذِهِ الصُّوَرَ، فَأَفْتِنِي فِيهَا، فَقَالَ لَهُ: ادْنُ مِنِّي، فَدَنَا مِنْهُ، ثُمَّ قَالَ: ادْنُ مِنِّي، فَدَنَا حَتَّى وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رَأْسِهِ، قَالَ: أُنَبِّئُكَ بِمَا سَمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «كُلُّ مُصَوِّرٍ فِي النَّارِ، يَجْعَلُ لَهُ، بِكُلِّ صُورَةٍ صَوَّرَهَا، نَفْسًا فَتُعَذِّبُهُ فِي جَهَنَّمَ» وقَالَ: «إِنْ كُنْتَ لَا بُدَّ فَاعِلًا، فَاصْنَعِ الشَّجَرَ وَمَا لَا نَفْسَ لَهُ. رواه مسلم.»
ئەو چەند فەرموودیەو زۆرێكی تریش لەفەرمودە دەربارەی تاوانی وێنەكێش هاتووە هەموو ئەو فەرموودانە دەربارەی كەسێك هاتوون وینەو شكلێك دەكێشێ كەئەوەش بێگومان تاوانێكی گەورەیە ئەوانەی وێنە دەكێشن داوایان لێدەكرێ رۆحیشی بخەنە بەر كە بێگومان پێیان ناكرێت.
وێنە گرتن بە كامیرا گوازتنەوەی ئەو صورەیەیە كەخوای گەورە پێی بەخشیوین بۆ سەر كاغەز وەكو كەسێك كە لەئاوێنە سەیری خۆی بكات ئەو كەسە وێنەی خۆی دەبینێ ئەو وێنەیەی خوای گەورە پێی بەخشیوە وە ئەوەی ئەو رەسمە بگرێ ناگوتری وێنەیەكی كێشاوە بەڵكو وێنەكەی گرتوە.
لەكۆتاییدا دەڵێین :
یەكەم: وێنەی رۆح لەبەرو گیان لەبەر كێشان تاوانێكی گەورەیەو داتاشینی وێنە لەبەرد یان لە دار یان لە هەر شتێكی تر جائیز نیەو حەرامەو ئەو كەسەی بەو كارە هەڵدەستی دەكەوێتە چوار چێوەی ئەو هەرەشانەی كە لەو فەرمودانەدا هاتوون.
دووەم: وێنە كێشان بەهەر بەرنامەیەكی كۆمبیوتەری وەكو [ فوتوشوب] یان هەر بەرنامەیەكی تر بێت جائیز نیەو حەرامە.
سێیەم: ئەگەر هات و تاوانێك لەشوێنێك ئەنجامدرا و تاوانبار دەستگیر نەكرا و خەلكێك تاوانبارەكەیان بینی ئەوا دەكرێت بەپێی وەصفی ئەو خەڵكە وێنەی تاوان بارەكە بكێشرێ بۆ دۆزینەوەی ئەو کارە ناچێتە چوارچێوەی هەرەشەی فەرموودەکان.
چوارەم: ئەگەر وێنە كردن رێپێنەدرابێ ئەوا بێگومان وێنەی كاریكاتێریش دەچێتە چوار چێوەی ئەو حوكمە.
پێنجەم: وێنە كێشان بەمەبەستی فیركردنی زانستی یان بۆ دروستكردنی فلیم كارتۆنی مندال نا چێتە ئەو چوار چێوەیە.
شەشەم: بەحوكمی ئەوەی مێژوی دۆزینەوەی كامیرا و وێنەی تیشكی دەگەرێتەوە سالانی 1835 بۆیە ئەو بابەتە ئیختلافیە لای زانایان و ناكرێ بەهیچ جۆرێك ئەو حوكمانەی لەو فەرمودانە هاتووە بگوتری مەبەست لێی گرتنی وێنەیە یەكامیرا.
لەونوسینەبۆچونی زانایانی هاودەمان نەهێنایەوە لەبەرئەوەی هەندێكیان رێیان پێداوەو هەندێكیشیان رێیان پێنەداوە بەلام ئەوانەی رێیان پێداوە بەڵگەكانیان زۆر بەهێز ترە لەوانەی حەرامیان كردوە.
زۆربەی لێكۆڵینەوەكان لەژێر سێبەری فەرمودەكانی پێغەبمەری خوا [صلی الله علیه وسلم] دیراسەكراوە كە هەرەشە لە [المصورون] دەكات، بەلام ئەو لێكۆلینەوانە ئاماژەیان بەئایەتەكانی قورئانی پیرۆز نەكردوە لەمانای [ الصورە] و [المصور] كەئەوەش بێگومان كێشەیەكی گەورەی دروستكردوە.
لەكۆتایشدا دەڵێین لەخوای گەورە داواكاریین لەهەڵەكانمان خۆش بێت و ئەو بابەتە و زۆرێك لەو جۆرە بابەتانە فراوانی تێدایە جێی چەند بۆ چونێكی جیاوازی لێدەبێتەوە و دەكرێ بە هەردوو بۆ چون كار بكرێ بەلام ناكرێ لەسەر ئەو جۆرە ئیختلافە دۆستایەتی و دوژمنایەتی دروستبكرێ.
نوسينى سةباز محمد
www.FACEBOOK.com
إن الحمد لله؛ نحمده ونستعينه ونستغفره، ونعوذ بالله من شرور أنفسنا، وسيئات أعمالنا، من يهده الله فلا مضل له، ومن يضلل فلا هادي له، وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، وأشهد أن محمدًا عبده ورسوله.
پێغەمبەری خۆشەویستمان [صلی الله علیه وسلم ] دەفەرموێ: [«إِنَّمَا اڵاَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ، ۆإِنَّمَا لِكُلِّ امْڕئٍ مَا نَۆی، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِڵی دُنْێا یُصِیبُهَا، أَوْ إِڵی امْرَأَەٍ ێنْكِحُهَا، فَهِجْرَتُهُ إِڵی مَا هَاجَرَ إِڵیْهِ»][رواه البخاری].
كردەوە بەنیەتە و خەلكییش ئەوەندەیان بۆهەیە كە لەگەڵ نیەتەكەیان جوت دیتەوە، چەندە كەس بەكردەوە(چاک و بە نیەتیش ناپاکن) خوای پەروەردگار [سبحانه وتعالی ] نیەتمان(صاغ) كا وە كردەوەمان (صاف) كا و حالی هەموو لایەكمان چاككا.
زانایانی ئومەت خوای پەروەردگار پاداشتی خێریان بداتەوە تیشكیان خستۆتە سەر هۆكارەكانی جیاوازی لەحوكمە شەرعییەكان، لەهەموو ئەو هۆكارانە گرنگتر كە ئاماژەی پێبكەین دوو خاڵە:
یەكەم: تێگەیشتنی زاناكە بۆ دەلیلەكە.
دووەم: صاغی و ناصاغی بەڵگەكە.
[وامْسَحُوا بِرُوُوسِكُمْ] ئیمام شافعی رەحمەتی خوای گەورەی لێبێ دەفەرموێ ئەو پیتە پیتی (بێ) (تەبعیزییە) واتە مەسحی بەشێكی سەر حوكمی فەرزەكە دەگرێتەوە هەندێكیش لە زانایان دەلین ئەو پیتە مانای(ئیلصاقە) واتە دەبێت [تعمیم] گشتی سەر مەسح بكرێ.
ئیختلاف لە مانای پیتی [بێ] ئیختلافی لەحوكمەكە دروستكردوە.
هەروەها ئیمام شافعی رەحمەتی خوای لێبێ دەربارەی دەستنوێژ شوشتن لەخواردنی گۆشتی ووشتر دەفەرموێ: ان صح الحديث في لحوم الابل قلت به. بڕوانە [بلوغ المرام ج1 لاپەرە 118 ] واتە: ئەوفەرمودانەی لای ئەو بووە دەربارەی خواردنی گۆشتی ووشتر بەصاغی نەزانیوە، كەوابوو ئەو دوو هۆكارە زۆر جار دەبێتە هۆی جیاوازی لەحوكمە فیقهیەكان لای زانایان زۆرێکی تریش لەهۆکار هەن (شیخ الاسلام إبن تیمیە) لەکتێبی(رفع الملام عن الائمة الاعلام) ئاماژەی بۆکردوون.
یەكێك لەو بابەتانەی زانایان قسەیان لەسەر کردووە وێنە گرتنە، زۆرێك لەو فەتواو كتێبانە وەرگێردراوەتە سەر زوبانی كوردی بەبێ وورد بوونەوە لەبەڵگەكان بەڵكو زیاتر بیرو بۆ چونی چەند زانایەك خراوەتە بەرچاوان و هەندێكیش هەوڵدەدەن وای نیشان بدەن وەكو بلێی ئەو حوكمە بەتەواوی یەكلاكراوەتەوەو بەحەرامی لەقەڵەم بدەن.
لەو نوسینە بەپشتیوانی خوای پەروەردگار هەوڵدەدەین قسەلەسەر ئەو بەڵگانە بكەین كەباس لەحوكمی وێنە كردن دەكەن و لەكۆتایشدا ئەو بۆ چونە بخەینە بەرچاو كە پشت ئەستورە بەبەڵگەكان.
(مانای وێنەو وێنە کردن لەقورئانی پیرۆز)
{هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (24) } [الحشر: 24]
خوای پەروەردگار خاوەن ناو صیفاتی جوانە [سبحانه وتعالى] یەكێك لەناوەكانی [المصور] زانایان لەمانای ئەو ناوەجوانە دەفەرموون:
یەكەم ئیمام غەزالی لەشەرحی ئەو ئایەتە دەفەرموێ:
[{هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (24) } [الحشر: 24]
[الْخَالِق البارئ المصور/ قد يظنّ أَن هَذِه الْأَسْمَاء مترادفة وَأَن الْكل يرجع إِلَى الْخلق والاختراع وَلَا يَنْبَغِي أَن يكون كَذَلِك بل كل مَا يخرج من الْعَدَم إِلَى الْوُجُود فيفتقر إِلَى تَقْدِير أَولا وَإِلَى الإيجاد على وفْق التَّقْدِير ثَانِيًا وَإِلَى التَّصْوِير بعد الإيجاد ثَالِثا وَالله سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى خَالق من حَيْثُ أَنه مُقَدّر وبارئ من حَيْثُ أَنه مخترع موجد ومصور من حَيْثُ أَنه مُرَتّب صور المخترعات أحسن تَرْتِيب. المقصد الأسنى (ص: 75).]
ئیمام(غەزالی)سەرنجمان بۆ ئەوە رادەكێشی كە ئەو ناوانە هەرسێك یەك مانانینە بەڵكو هەموو شتێك لەهیچەوە بهێنرێتە بون سەرەتا (تەقدیر) كراوە دووەم (هێنراوەتە) بون بەپێی ئەو تەقدیرە دواتر هەریەك لەوانە (وێنەیەك)ی پێدراوە كە ئەوەش مانای [ المصور] ە.
ئەو سێ خاڵەی ئیمام غەزالی ئاماژەی بێكردوە زۆر گرنگە واتە:
[تَقْدِير أَولا وَإِلَى الإيجاد على وفْق التَّقْدِير ثَانِيًا وَإِلَى التَّصْوِير بعد الإيجاد ثَالِثا]
(نەخشەو پلان) دواتر (هێنانە بوون) دواتر (وێنە بەخشین) بەو شتانەی هێنراوەنە بوون كەئەوەش مانای [ المصور] ە .
ئەوەش بێگومان سەرنجێكی زۆر ووردە لەئیمام غەزالی، ئەگەر لەو بابەتە زیاتر وورد بینەوە خوای پەروەردگار دەفەرموێ:{أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ (115)} [المؤمنون: 115]
واتە كەس وانەزانی بەبێ نەخشەو پلان و بەبێ مەبەست ئەو خەلكە دروستكراون بەلكو ئەو بوونەوەرە بەپێی نەخشەێكی وورد هێنراوەتە بوون و وە كەسیش وا نەزانی ناگەرێتەوە لامان بەڵكو چۆن نەخشەی وورد لەدروستكردن دا هەبووە ئاواش نەخشەی وورد لەگێرانەوەش هەیە.
لۆیە ئیمام (القرطبي) لەکتێبی [الاسنى في شرح اسماء الله الحسنى ] لاپەڕە 349 لەشەرحی مانای [المصور] دا دەفەرموێ:[ نطق به القران اسما وتكرر فعلا فقال سبحانه [{هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ} [الحشر: 24] ] وقال [{هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاءُ} [آل عمران: 6] ] وقال [{وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ} [الأعراف: 11] ].
واتە ئەو ناوە جوانە بەناو هاتوە و بەكردەوەش دووبارە بۆتەوە خوای پەروەردگار وێنەی ئیمە دەكیشێ لە(رەحمی دایك)بەو شێوەیەی ئەو [سبحانه وتعالی] مەشیئەتی لەسەرە هەروەها ئێمەی دروستكردوە دواتر وێنەی كێشاوین.
كەوابوو خوای پەروەردگار نەخشەی بۆ هەموو شتێك كێشاوە دواتر لەسەر ئەو نەخشەیە دروستی كردوون و دواتر هەر یەك لەو دروستكراوانە وێنەیەكی پێبەخشیوە، بۆیە ئەگەر بچینە خزمەت ئایەتەكانی قورئانی پیرۆز زۆر بەجوانی ئەو بابەتەمان لۆ روون دەبێتەوە.
{وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ (11) } [الأعراف: 11] واتە خوای گەورە ئێمەی خەلقکردوە دوای وێنەی کێشاوین.
{هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاءُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (6)} [آل عمران: 6] هەر ئەوە سبحانە وتعالی لەرەحمی دایک وێنەمان دەکێشێ.
{يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ (6) الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ (7) فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكَّبَكَ (8) } [الانفطار: 6 - 9] مرۆڤ بەچی غرور دەبێ خوای پەروەردگار دروستی کردووەو رێکی خستوە و ئەوە وێنەیەی پێبەخشیوە کە خۆی مەشیئەتی لەسەر بووە .
{خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ (3)} [التغابن: 3]ئاسمانەکان و زەوی بەهەق دروستکردووە وێنەی کردوون زۆر بەجوانی گەڕانەوەش هەر بۆ ئەوە.
{اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ قَرَارًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَتَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ (64)} [غافر: 64]
ئیمام (ابن كثير (8/ 80)) لەتەفسیری (الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ) دەفەرموێ:
وَقَوْلُهُ تَعَالَى: {الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ} أَيِ: الَّذِي إِذَا أَرَادَ شَيْئًا قَالَ لَهُ: كُنْ، فَيَكُونُ عَلَى الصِّفَةِ الَّتِي يُرِيدُ، وَالصُّورَةِ الَّتِي يَخْتَارُ. كَقَوْلِهِ: {فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكَّبَكَ} [الِانْفِطَارِ: 8] وَلِهَذَا قَالَ: {الْمُصَوِّرُ} أَيِ: الَّذِي يُنَفِّذُ مَا يُرِيدُ إِيجَادَهُ عَلَى الصِّفَةِ التي يريدها.
ئیمام رازی لەتەفسیرەکەی دەفەرموێ:
وَأَمَّا الْمُصَوِّرُ فَمَعْنَاهُ أَنَّهُ يَخْلُقُ صُوَرَ الْخَلْقِ عَلَى مَا يُرِيدُ. بروانە (مفاتيح الغيب(29/ 514) )
واتە (الْمُصَوِّرُ ) مانای ئەوەیە کە خوای پەروەردگار بەپێی ویستی خۆی رەسمی مەخلوقاتی کێشاوە.
ئیمام(ابن الجوزي ) دەفەرموێ: «المصوّر» : هو الذي أنشأ خلقه على صُوَرٍ مختلفةٍ ليتعارفوا بها. ومعنى: التصوير: التخطيط والتشكيل. بروانە(زاد المسير في علم التفسير (4/ 265)
واتە خوای پەروەردگار (المصوّر )ە،هەر ئەویشە (سبحانە وتعالی) بەندەکانی خۆی بەوێنەی جودا دروست کردووە و وەمانای (التصوير) وێنەکردن کێشان و دروستکردنە.
ئیمام (ابن فارس) لەمانای وێنە دەفەرموێ:
الصُّورَةُ: صُورَةُ كُلِّ مَخْلُوقٍ، وَالْجَمْعُ صُوَرٌ، وَهِيَ هَيْئَةُ خِلْقَتِهِ. مقاييس اللغة (3/ 320) واتە: ئەو شێوەو رواڵەتەی کەخوای گەورە ئێمەی لەسەر دروستکردووە.
بەورد بونەوە لە ئایەتەکان و شەرحی زانایان دەگەینە ئەوەی کەمانای وێنەگرتن جوودایە لامانای وێنەکردن وە (المصور) ناوو و صیفەتی خوای پەروەردگارە لەبەر ئەوەی وێنەی بە مەخلوقاتەکانی داوەو و وێنەی کێشاون.
(وێنەگرتن نەك وێنە کردن)
دەبێت لەكاتی قسەكردن لە سەر وێنە گرتن (وێنە كردن و وێنە گرتن) لەیەك جودابكەینەوە زۆر جار حوكمی (وێنە كێشان و وێنە كردن) بەسەر وێنەگرتن دەدری، كەئەوەش بێگومان هەڵەیەكی زۆر گەورەیە هەریەك لەئێمە خاوەن وێنەی خۆمانین خوای پەروەردگار ئەو وێنەی پێبەخشیوین وەئەو كەسەی وێنەمان دەگرێ وێنەی خۆمانە دەیگوازێتەوە سەر كاغەز نەوەك وێنەكەمان بكێشێ.
زۆر جار زاراوە مانایەكی هەلەی پیوە لكاوە بۆ زانینی حوكمی ئەو جۆرە زاراوەیە دەبێت ماناكەی پێش وەختە بزانرێ ئەو كات حوكمە شەرعییەكەی دەربارەی روون بكرێتەوە.
بۆنمونە [جرثومة] مانای ئەصلە [جُرْثومَةُ الشيءِ، بالضم: أصْلُه] بەلام لای زۆرێك ئەو ناوە كراوەتە ناوی بەكتریاو ئەو هۆكارانەی خەڵكی توشی نەخۆشی دەكەن .
ئيمام (سعد الدين التفتازاني) لەشەرحەکەی بۆ [ التصريف العزي] دەفەرموێ :[...ثم الصلاة على نبيه محمد المبعوث من اشرف جراثيم الانام ...] کەمەبەستی بەشەرەفترین ئەصلە.
هەروەها (قاوە ـ القهوة ) ئەصلی ئەو ناوە واتە ( عەرەق ـ الخَمْر) بەڵام لەو مانایە دەرهاتووەو بۆ شتێکی حەڵاڵ بەکار هاتووەو نابێت ئێستا کەسێک بگەرێتەوە سەر ناوەکە و خواردنەوەی قاوەی پێحەرام کات لەبەر ئەوەی مەبەست لەقاوەی ئەو کات ئەو قاوەیە نییە کەئێستا دەخورێتەوە.
ئا بەو شێوەیە زۆر ناو مانایەکی تری پێلکێنراوە وەکوو (الاستعمار) کە ناوکە ئاوەدان کردنەوەیە ڕاستییەکەشی کاوڵکردنی ووڵاتانە،نمونوش لەو بووارە زۆرە.
کەوا بوو مانای (الْمُصَوِّرُ) کەناوو صیفاتی خوای پەروەردگارە ئەو (المصور )ە، وێنەگرە نییە کە لەعورفی ئێستا بەکار دەهێنرێ ئەگەر چی ئەو کەسەی وێنەدەگرێ پێی دەوترێت (المصور) بەڵام ئەوە هەڵەیە لەباکار هێنانی ناوەکە، ئینجا لەزمانی کوردی دەڵێین وێنەگر وە بەکەسێک دەڵێین :وێنەکمان بگرە، نالێین وێنەکمان بکێشە.
بۆیە بەجوداکردنەوەی ئەو دوو مانایە لەیەکتر حوکمی وێنە کێشان و ووێنەگرتن لەیەک جودا دەکرێتەوە.
(الْمُصَوِّرُ) لە فەرموودەکانی پێغەمبەری خۆشەویستمان (صلی الله علیه وسلم) (إِنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللَّهِ يَوْمَ القِيَامَةِ المُصَوِّرُونَ) متفق عليه
( يَخْرُجُ عُنُقٌ مِنَ النَّارِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَهَا عَيْنَانِ تُبْصِرَانِ وَأُذُنَانِ تَسْمَعَانِ وَلِسَانٌ يَنْطِقُ يَقُولُ: إِنِّي وُكِّلْتُ بِثَلَاثَةٍ: بِكُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ وَكُلِّ مَنْ دَعَا مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخر وبالمصوِّرين "صحيح الترغيب والترهيب (3/ 101).
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا، قَالَتْ: دَخَلَ عَلَيَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَفِي البَيْتِ قِرَامٌ فِيهِ صُوَرٌ، فَتَلَوَّنَ وَجْهُهُ ثُمَّ تَنَاوَلَ السِّتْرَ فَهَتَكَهُ، وَقَالَتْ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ مِنْ أَشَدِّ النَّاسِ عَذَابًا يَوْمَ القِيَامَةِ الَّذِينَ يُصَوِّرُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ رواه البخاری.
إِنَّ الَّذِينَ يَصْنَعُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ يُعَذَّبُونَ يَوْمَ القِيَامَةِ، يُقَالُ لَهُمْ: أَحْيُوا مَا خَلَقْتُمْ. رواه البخاري.
جَاءَ رَجُلٌ إِلَى ابْنِ عَبَّاسٍ، فَقَالَ: إِنِّي رَجُلٌ أُصَوِّرُ هَذِهِ الصُّوَرَ، فَأَفْتِنِي فِيهَا، فَقَالَ لَهُ: ادْنُ مِنِّي، فَدَنَا مِنْهُ، ثُمَّ قَالَ: ادْنُ مِنِّي، فَدَنَا حَتَّى وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رَأْسِهِ، قَالَ: أُنَبِّئُكَ بِمَا سَمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «كُلُّ مُصَوِّرٍ فِي النَّارِ، يَجْعَلُ لَهُ، بِكُلِّ صُورَةٍ صَوَّرَهَا، نَفْسًا فَتُعَذِّبُهُ فِي جَهَنَّمَ» وقَالَ: «إِنْ كُنْتَ لَا بُدَّ فَاعِلًا، فَاصْنَعِ الشَّجَرَ وَمَا لَا نَفْسَ لَهُ. رواه مسلم.»
ئەو چەند فەرموودیەو زۆرێكی تریش لەفەرمودە دەربارەی تاوانی وێنەكێش هاتووە هەموو ئەو فەرموودانە دەربارەی كەسێك هاتوون وینەو شكلێك دەكێشێ كەئەوەش بێگومان تاوانێكی گەورەیە ئەوانەی وێنە دەكێشن داوایان لێدەكرێ رۆحیشی بخەنە بەر كە بێگومان پێیان ناكرێت.
وێنە گرتن بە كامیرا گوازتنەوەی ئەو صورەیەیە كەخوای گەورە پێی بەخشیوین بۆ سەر كاغەز وەكو كەسێك كە لەئاوێنە سەیری خۆی بكات ئەو كەسە وێنەی خۆی دەبینێ ئەو وێنەیەی خوای گەورە پێی بەخشیوە وە ئەوەی ئەو رەسمە بگرێ ناگوتری وێنەیەكی كێشاوە بەڵكو وێنەكەی گرتوە.
لەكۆتاییدا دەڵێین :
یەكەم: وێنەی رۆح لەبەرو گیان لەبەر كێشان تاوانێكی گەورەیەو داتاشینی وێنە لەبەرد یان لە دار یان لە هەر شتێكی تر جائیز نیەو حەرامەو ئەو كەسەی بەو كارە هەڵدەستی دەكەوێتە چوار چێوەی ئەو هەرەشانەی كە لەو فەرمودانەدا هاتوون.
دووەم: وێنە كێشان بەهەر بەرنامەیەكی كۆمبیوتەری وەكو [ فوتوشوب] یان هەر بەرنامەیەكی تر بێت جائیز نیەو حەرامە.
سێیەم: ئەگەر هات و تاوانێك لەشوێنێك ئەنجامدرا و تاوانبار دەستگیر نەكرا و خەلكێك تاوانبارەكەیان بینی ئەوا دەكرێت بەپێی وەصفی ئەو خەڵكە وێنەی تاوان بارەكە بكێشرێ بۆ دۆزینەوەی ئەو کارە ناچێتە چوارچێوەی هەرەشەی فەرموودەکان.
چوارەم: ئەگەر وێنە كردن رێپێنەدرابێ ئەوا بێگومان وێنەی كاریكاتێریش دەچێتە چوار چێوەی ئەو حوكمە.
پێنجەم: وێنە كێشان بەمەبەستی فیركردنی زانستی یان بۆ دروستكردنی فلیم كارتۆنی مندال نا چێتە ئەو چوار چێوەیە.
شەشەم: بەحوكمی ئەوەی مێژوی دۆزینەوەی كامیرا و وێنەی تیشكی دەگەرێتەوە سالانی 1835 بۆیە ئەو بابەتە ئیختلافیە لای زانایان و ناكرێ بەهیچ جۆرێك ئەو حوكمانەی لەو فەرمودانە هاتووە بگوتری مەبەست لێی گرتنی وێنەیە یەكامیرا.
لەونوسینەبۆچونی زانایانی هاودەمان نەهێنایەوە لەبەرئەوەی هەندێكیان رێیان پێداوەو هەندێكیشیان رێیان پێنەداوە بەلام ئەوانەی رێیان پێداوە بەڵگەكانیان زۆر بەهێز ترە لەوانەی حەرامیان كردوە.
زۆربەی لێكۆڵینەوەكان لەژێر سێبەری فەرمودەكانی پێغەبمەری خوا [صلی الله علیه وسلم] دیراسەكراوە كە هەرەشە لە [المصورون] دەكات، بەلام ئەو لێكۆلینەوانە ئاماژەیان بەئایەتەكانی قورئانی پیرۆز نەكردوە لەمانای [ الصورە] و [المصور] كەئەوەش بێگومان كێشەیەكی گەورەی دروستكردوە.
لەكۆتایشدا دەڵێین لەخوای گەورە داواكاریین لەهەڵەكانمان خۆش بێت و ئەو بابەتە و زۆرێك لەو جۆرە بابەتانە فراوانی تێدایە جێی چەند بۆ چونێكی جیاوازی لێدەبێتەوە و دەكرێ بە هەردوو بۆ چون كار بكرێ بەلام ناكرێ لەسەر ئەو جۆرە ئیختلافە دۆستایەتی و دوژمنایەتی دروستبكرێ.
نوسينى سةباز محمد
www.FACEBOOK.com